BÖLÜM 1: ÇARPMADA VERİLMEYEN ÖĞEYİ BULMA
Bir çarpma işlemindeki verilmeyen öğeyi nasıl bulabileceğimizi bu bölümde öğreniyoruz. Aşağıda, iki çarpanlı bir çarpma işleminde karşılaşabileceğimiz durumları görüyoruz.
1. DURUM
Birinci durumda, ilk çarpanı ve çarpımı bildiğimiz halde ikinci çarpanı bilmiyoruz. Böyle bir durumla karşılaştığımızda, çarpımı ilk çarpana bölerek ikinci çarpanı bulabiliriz.
2. DURUM
İkinci durumda ise, ikinci çarpanı ve çarpımı bildiğimiz halde ilk çarpanın ne olduğunu bilmiyoruz. Bu durumda, çarpımı ikinci çarpana bölerek ilk çarpanı bulabiliriz.
Bir işlemde bilinmeyen çarpan, boşluk(.......), harf (A, B, C) veya sembolle (Δ, , Ω, α) gösterilebilir.
☘ × 20 = 280 olduğuna göre, ☘ kaça eşittir?
Yukarıdaki çarpma işleminde, ikinci çarpan 20'ye ve çarpım 280'e eşittir. Bilinmeyen ☘ çarpanını bulabilmek için 280’i 20’ye böleriz.
☘ = 280 ÷ 20 = 14
Çarpım, çarpanlardan birine bölündüğünde, kalan 0 olur.
18 × A = 198 ise A’nın kaç olduğunu bulalım.
A'yı bulabilmek için 198'i 18'e böleriz.
Yukarıdaki bölme işleminde bölüm 11'e eşit olduğundan A = 11’dir. Kalanın 0 olduğuna dikkat edelim.
Verilmeyen çarpanı bulabilmek için yaptığımız bölme işleminde, kalanın 0’dan farklı çıkması, bir işlem hatası
yaptığımız anlamına gelir.
Aşağıdaki çarpma işlemlerindeki verilmeyen öğeleri bulun.
2 × ☯ = 360 ise, ☯ =..........
8 × B = 72 ise, B =..........
☸ × 17 = 119 ise, ☸ =..........
♛ × 8 = 344 ise, ♛ =.........
A × 5 = 365 ise, A =........
10 × ♞ = 1100 ise, ♞ =........
2 × D = 86 ise, D =........
C × 6 = 216 ise, C =.......
Bazı dört işlem problemlerini çözebilmek için çarpma işleminin verilmeyen öğesini buluruz.
Öğelerinden biri verilmeyen aşağıdaki problemleri inceleyelim.
a) Tanesi 3 TL olan yumurtaların 5 tanesi kaç TL’dir?
5 yumurtanın kaç TL olduğunu bulabilmek için 3’ü 5 ile çarparız.
3 × 5 = 15 TL
Bu işlemdeki çarpanlar 3 ve 5, çarpım ise 15'tir.
b) Tanesi 3 TL olan yumurtalardan kaçı 15 TL tutar?
Bu problemi aşağıdaki gibi kurgulayabiliriz.
3 × (Yumurta sayısı) = 15 ise, yumurta sayısı kaçtır?
Yumurta sayısını hesaplayabilmek için toplam fiyatı, bir yumurtanın fiyatına böleriz.
15 ÷ 3 = 5
c) 5 yumurta 15 TL ise, yumurtanın tanesi kaç TL’dir?
(Yumurta fiyatı) × 5 = 15 TL
Yumurtanın fiyatını bulabilmek için toplam fiyatı, yumurta sayısına böleriz.
15 ÷ 5 = 3 TL
