TEOREMLER VE İSPATLAR

BÖLÜNEBİLME KURALLARI

3'E BÖLÜNEBİLME KURALI


 
 
 

📚 Bir sayının 3’e kalansız (tam) bölünebilmesi için rakamları toplamı 3’ün tam katı olmalıdır.

 
 

İSPAT

n basamaklı an – 1an – 2...a1a0 sayısının 10’un kuvvetleri ile çözümlemesi aşağıdaki gibidir.

an – 1an – 2...a1a0 = an – 110n – 1 + an – 210n – 2 + ... + a1101 + a0100

= an – 1(10n – 1 – 1) + an – 2(10n – 2 – 1) + ... + a1(101 – 1) + an – 1 + an – 2 + ... + a1 + a0           (1)

Ara ispatta görebileceğimiz gibi parantez içerisinde bulunan sayıların her biri 3’e kalansız bölünür.

 
 

Ara ispat:

m pozitif bir tam sayı olmak üzere, 10m – 1 ifadesi 3’e kalansız bölünür.

Yukarıdaki önermeyi tümevarım yöntemini kullanarak gösterebiliriz.

10m – 1 sayısı m basamaklıdır ve tüm basamaklarında 9 rakamı bulunur.

  • m = 1 için 10m – 1 = 9’dur. 9, 3’e kalansız bölünür.

  • m = k için 10m – 1’in 3’e kalansız bölündüğünü varsayıp, m = k + 1 için 10m – 1’in 3’e kalansız bölündüğünü gösterelim.

    10k + 1 – 1 ile 10k – 1’in farkı 9 . 10k’dır.

    (10k + 1 – 1) – (10k – 1) = 10k + 1 – 10k = 10k(10 – 1) = 9 . 10k

    10k bir tam sayı olduğu için 9 . 10k’nın çarpanlarından biri 3’tür.

    9 . 10k = 3 . 3 . 10k

    Hem 10k – 1 hem de 9 . 10k, 3’e kalansız bölündüğü için toplamları olan 10k + 1 – 1 sayısı da 3’e kalansız bölünür.

 

(1)'deki parantezli terimlerin toplamına A ve parantezsiz terimlerin toplamına B diyelim.

A = an – 1(10n – 1 – 1) + an – 2(10n – 2 – 1) + ... + a1(101 – 1)

B = an – 1 + an – 2 + ... + a1 + a0

A'daki terimlerin her biri 3'e kalansız bölünebildiği için bu terimlerin toplamı da 3'e kalansız bölünür. Buna göre c bir tam sayı olmak üzere, A = 3c; ve an – 1an – 2...a1a0 = 3c + B eşitliklerini yazabiliriz. 3c + B'nin 3'e bölümünden kalan, B'nin 3'e bölümünden kalana eşittir. Buna göre an – 1an – 2...a1a0'in 3'e kalansız bölünebilmesi için B'nin 3'e kalansız bölünebilmesi gerekir. B'nin değeri an – 1an – 2...a1a0 sayısının basamakları toplamına eşittir.