TYT MATEMATİK KONU ANLATIMI


KONU: RASYONEL VE İRRASYONEL SAYILARLA İLGİLİ ÇÖZÜMLÜ ÖRNEKLER


RASYONEL VE İRRASYONEL SAYILARLA İLGİLİ ÇÖZÜMLÜ ÖRNEKLER

SORU 1:

Aşağıdakilerden hangisi rasyoneldir?

A) 14\mathrm{\sqrt{14}}
B) 15\mathrm{\sqrt{15}}
C) 16\mathrm{\sqrt{16}}
D) 17\mathrm{\sqrt{17}}

16=4=41\mathrm{\sqrt{16}=4=\dfrac{4}{1}}

olduğundan 16\mathrm{\sqrt{16}} sayısı rasyoneldir. Diğer seçenekler karekökten çıkmaz.

CEVAP: C

 

SORU 2:

Aşağıdaki sayılardan hangisi rasyoneldir?

A) π\mathrm{\pi}
B) 7,63\mathrm{7,63}
C) 111\mathrm{\sqrt{111}}
D) 813\mathrm{\sqrt[3]{81}}

A) π\mathrm{\pi} irrasyoneldir.

B) 7,63=763100\mathrm{7,63=\dfrac{763}{100}} rasyonel bir sayıdır.

C) 111\mathrm{111} sayısı rasyonel bir sayının karesi olmadığı için 111\mathrm{\sqrt{111}} bir irrasyonel sayıdır.

D) 81=34\mathrm{81=3^4} rasyonel bir sayının küpü değildir. Dolayısıyla, 813\mathrm{\sqrt[3]{81}} rasyonel değildir.

CEVAP: B

 

SORU 3:

Aşağıdaki sayılardan hangisi irrasyoneldir?

A) 2,3\mathrm{2,\overline{3}}
B) 273\mathrm{\sqrt[3]{27}}
C) 196\mathrm{\sqrt{196}}
D) π2π2\mathrm{\dfrac{\pi}{2\pi^2}}

A) Devirli sayılar rasyoneldir.

B) 273=333=3\mathrm{\sqrt[3]{27}=\sqrt[3]{3^3}=3} rasyonel bir sayıdır.

C) 196=142=14\mathrm{\sqrt{196}=\sqrt{14^2}=14} rasyonel bir sayıdır.

D) π2π2=12π\mathrm{\dfrac{\pi}{2\pi^2}=\dfrac{1}{2\pi}}

π\mathrm{\pi} irrasyonel olduğu için 2π\mathrm{2\pi} de irrasyoneldir. Rasyonel bir sayının irrasyonel bir sayıya bölümü irrasyonel olduğundan 12π\mathrm{\dfrac{1}{2\pi}} de irrasyoneldir.

CEVAP: D

 

SORU 4:

Aşağıdakilerden hangisi irrasyoneldir?

A) 327\mathrm{\dfrac{\sqrt{3}}{\sqrt{27}}}
B) 981\mathrm{\dfrac{\sqrt{9}}{\sqrt{81}}}
C) 636\mathrm{\dfrac{\sqrt{6}}{\sqrt{36}}}
D) 545\mathrm{\dfrac{\sqrt{5}}{\sqrt{45}}}

İfadeleri sadeleştirelim.

A) 327=19=13\mathrm{\dfrac{\sqrt{3}}{\sqrt{27}}=\dfrac{1}{\sqrt{9}}=\dfrac{1}{3}} → Rasyonel

B) 981=19=13\mathrm{\dfrac{\sqrt{9}}{\sqrt{81}}=\dfrac{1}{\sqrt{9}}=\dfrac{1}{3}} → Rasyonel

C) 636=16\mathrm{\dfrac{\sqrt{6}}{\sqrt{36}}=\dfrac{1}{\sqrt{6}}} → İrrasyonel

D) 545=19=13\mathrm{\dfrac{\sqrt{5}}{\sqrt{45}}=\dfrac{1}{\sqrt{9}}=\dfrac{1}{3}} → Rasyonel

CEVAP: C

 

SORU 5:

a\mathrm{a} bir rakam olmak üzere, a+1\mathrm{\sqrt{a+1}} ifadesini rasyonel yapan a\mathrm{a} değerlerinin toplamı kaçtır?

a+1\mathrm{\sqrt{a+1}}'i rasyonel yapan değerleri aşağıdaki gibi listeleyebiliriz.

  • a=0\mathrm{a=0} için 0+1=1=1\mathrm{\sqrt{0+1}=\sqrt{1}=1}
  • a=3\mathrm{a=3} için 3+1=4=2\mathrm{\sqrt{3+1}=\sqrt{4}=2}
  • a=8\mathrm{a=8} için 8+1=9=3\mathrm{\sqrt{8+1}=\sqrt{9}=3}

Buna göre, a\mathrm{a}'nın alabileceği değerler toplamı 0 + 3 + 8 = 11'dir.

CEVAP: 11

 

SORU 6:

75\mathrm{\sqrt{75}} sayısı hangisine bölündüğünde sonuç rasyonel olur?

A) 1\mathrm{1}
B) 3\mathrm{\sqrt{3}}
C) 5\mathrm{\sqrt{5}}
D) 15\mathrm{\sqrt{15}}

75=253=53\mathrm{\sqrt{75}=\sqrt{25\cdot3}=5\sqrt{3}}

Bu sayıyı 3\mathrm{\sqrt{3}}'e böldüğümüzde sonuç rasyonel çıkar.

533=5\mathrm{\dfrac{5\sqrt{3}}{\sqrt{3}}=5} çıkar.

CEVAP: B

 

SORU 7:

a\mathrm{a} ve b\mathrm{b} pozitif tam sayılardır. a\mathrm{\sqrt{a}} ve b\mathrm{\sqrt{b}} irrasyonel olduğu halde ab\mathrm{\sqrt{a}\cdot\sqrt{b}} rasyoneldir.

Yukarıdaki bilgilere göre a\mathrm{a} ve b\mathrm{b} sayıları hangisinde doğru verilmiş olabilir?

a\mathrm{\underline{a}} b\mathrm{\underline{b}}
A) 9 16
B) 6 8
C) 12 48
D) 24 32

A) Hem 9\mathrm{\sqrt{9}} hem de 19\mathrm{\sqrt{19}} rasyoneldir.

B) Hem 6\mathrm{\sqrt{6}} hem 8\mathrm{\sqrt{8}} hem de 68\mathrm{\sqrt{6}\cdot\sqrt{8}} irrasyoneldir.

C) 12\mathrm{\sqrt{12}} ve 48\mathrm{\sqrt{48}} irrasyonel olduğu halde 1248\mathrm{\sqrt{12}\cdot\sqrt{48}} rasyoneldir.

1248=24\mathrm{\sqrt{12}\cdot\sqrt{48}=24}

D) Hem 24\mathrm{\sqrt{24}} hem 32\mathrm{\sqrt{32}} hem de 2432\mathrm{\sqrt{24}\cdot\sqrt{32}} irrasyoneldir.

CEVAP: C

 

SORU 8:

Karekökünün karekökü rasyonel olan iki basamaklı kaç doğal sayı vardır?

Karekökünün karekökü rasyonel olan sayılar 16 ve 81'dir.

  • 16=4\mathrm{\sqrt{16}=4} ve 4=2\mathrm{\sqrt{4}=2}
  • 81=9\mathrm{\sqrt{81}=9} ve 9=3\mathrm{\sqrt{9}=3}

CEVAP: 2

 

SORU 9:

a\mathrm{a} bir doğal sayıdır.

16aa1\mathrm{\dfrac{\sqrt{16-a}}{\sqrt{a-1}}} ifadesini gerçel rasyonel sayı yapan a\mathrm{a} değerlerinin toplamı kaçtır?

a\mathrm{a} sayısı 4, 13 ve 16 olduğunda sonuç rasyonel çıkar.

  • a=4\mathrm{a=4} için

    16441=123=2\mathrm{\dfrac{\sqrt{16-4}}{\sqrt{4-1}}=\dfrac{\sqrt{12}}{\sqrt{3}}=2}

  • a=13\mathrm{a=13} için

    1613131=312=12\mathrm{\dfrac{\sqrt{16-13}}{\sqrt{13-1}}=\dfrac{\sqrt{3}}{\sqrt{12}}=\dfrac{1}{2}}

  • a=16\mathrm{a=16} için

    1616161=015=0\mathrm{\dfrac{\sqrt{16-16}}{\sqrt{16-1}}=\dfrac{\sqrt{0}}{\sqrt{15}}=0}

Buna göre soruda istenen toplam 4 + 13 + 16 = 33'tür.

CEVAP: 33

 

SORU 10:

A\mathrm{A} ve B\mathrm{B} birbirinden farklı rakamlar olmak üzere 1AB\mathrm{1AB} sayısı üç basamaklı bir doğal sayıdır.

1AB\mathrm{\sqrt{1AB}}'yi rasyonel yapan A\mathrm{A} ve B\mathrm{B} rakamlarının çarpımı en fazla kaç olabilir?

Yüzler basamağı 1 olan tam kare sayılar 100, 121, 144, 169 ve 196'dır. Bu sayılardan birler ve onlar basamağı farklı olanlar 121, 160 ve 196'dır. Buna göre

  • A = 2 ve B = 1,
  • A = 6 ve B = 9 veya
  • A = 9 ve B = 6

olabilir. A · B'nin alabileceği en yüksek değer 6 · 9 = 54'tür.

CEVAP: 54

 

SORU 11:

a\mathrm{a} ve b\mathrm{b} birbirinden farklı rakamlar olmak üzere a+bab\mathrm{\sqrt{a+b}\cdot\sqrt{a-b}} çarpımını rasyonel bir gerçel sayı yapan kaç (a,b)\mathrm{(a,b)} ikilisi vardır?

b=0\mathrm{b=0} için verilen ifadenin değeri

a+0a0=aa=a\mathrm{\sqrt{a+0}\cdot\sqrt{a-0}=\sqrt{a}\cdot\sqrt{a}=a}

çıkar. a\mathrm{a} bir rakam olduğu için sonuç gerçel ve rasyonel çıkar. Buna göre, b=0\mathrm{b=0} için a\mathrm{a}'nın alabileceği değerler 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 ve 9'dur. Buradan 9 sayı ikilisi elde ederiz. Sonucu gerçel ve rasyonel yapan diğer değerler aşağıdaki gibidir.

  • a=5\mathrm{a=5} ve b=3\mathrm{b=3} için

    a+bab\mathrm{\sqrt{a+b}\cdot\sqrt{a-b}} =5+353\mathrm{=\sqrt{5+3}\cdot\sqrt{5-3}} =82=4\mathrm{=\sqrt{8}\cdot\sqrt{2}=4}

  • a=5\mathrm{a=5} ve b=4\mathrm{b=4} için

    a+bab\mathrm{\sqrt{a+b}\cdot\sqrt{a-b}} =5+454\mathrm{=\sqrt{5+4}\cdot\sqrt{5-4}} =91=3\mathrm{=\sqrt{9}\cdot\sqrt{1}=3}

Toplam 11 sayı ikilisi için gerçel ve rasyonel bir sayı elde ederiz.

CEVAP: 11

 

SORU 12:

a\mathrm{a}, b\mathrm{b} ve c\mathrm{c} doğal sayılardır.

  1. πa\mathrm{\pi\cdot a}
  2. ba\mathrm{\sqrt{b-a}}
  3. bc\mathrm{\sqrt{b\cdot c}}
  4. ca3\mathrm{\sqrt[3]{c-a}}

Yukarıdaki sayılardan yalnızca III'üncüsü irrasyonel ise c\mathrm{c} sayısı aşağıdakilerden hangisi olabilir?

A) 12
B) 27
C) 64
D) 100

I. ifade

πa\mathrm{\pi\cdot a}'yı rasyonel yapan tek doğal sayı a=0\mathrm{a=0}'dır.

II. ifade

a=0\mathrm{a=0} için ikinci ifade

ba=b\mathrm{\sqrt{b-a}=\sqrt{b}}

olur. b\mathrm{\sqrt{b}} rasyonel ise b\mathrm{b} tam kare sayıdır.

III. ifade

bc=bc\mathrm{\sqrt{b\cdot c}=\sqrt{b}\cdot\sqrt{c}}

III. ifade irrasyoneldir. Rasyonel bir sayıyla c\mathrm{\sqrt{c}}'nin çarpımının irrasyonel olabilmesi için c\mathrm{\sqrt{c}}'nin de irrasyonel olması gerekir. Dolayısıyla c\mathrm{c} bir tam kare sayı değildir.

IV. ifade

ca3=c3\mathrm{\sqrt[3]{c-a}=\sqrt[3]{c}}

c3\mathrm{\sqrt[3]{c}} rasyonel olduğundan, c\mathrm{c} bir tam küptür (bir tam sayının küpüdür).

Tam kare olmadığı halde tam küp olan tek seçenek B'dir.

CEVAP: B

 

KONULAR

TYT-AYT konu anlatımı
0
PAYLAŞ